Trong một vài năm trở lại đây, hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp không phép có dấu hiệu nở rộ và gây nhiều hệ lụy cho xã hội. Có những vụ việc có người tham gia rất lớn, lên tới hàng chục ngàn người và các đối tượng chủ mưu thì kịp thời rút lui và không để lại dấu vết khi các cơ quan quản lý nhà nước chính thức vào cuộc.

Vậy câu hỏi bất chấp những cảnh báo của cơ quan quản lý và phương tiện truyền thông, tại sao vẫn nhiều người lại bị lừa như vậy? Các đối tượng và dự án này đã làm thế nào để có thể vận động và lôi kéo được số lượng người tham gia lớn đến như vậy?

 Qua quá trình theo dõi và giám sát, có thể thấy thủ đoạn của các dự án và các đối tượng này được lặp đi lặp lại như là một công thức hay một kịch bản được dàn dựng sẵn, nhưng lại vô cùng hiệu quả:

(1) Lời quảng cáo về dự án

Đây là cách những đối tượng này giới thiệu ngắn gọn nhất về “dự án” với những thông tin cô đọng nhưng gợi sự tò mò cho người tiếp nhận, ví dụ như: “Thu nhập thụ động mùa Covid”, “giải pháp tài chính cho 100$-200$ / ngày”, “giữ coin hôm nay, tỷ phú ngày mai”… Những nội dung quảng cáo này được đăng tải và chia sẻ rất nhanh thông qua các phương tiện Internet.

Thành công của những đoạn giới thiệu này là đánh trúng vào nhu cầu của người nghe, người đọc như: “thu nhập thụ động”, “giải pháp tài chính”, “không thể thua lỗ” hay “khỏi bệnh ung thư chỉ sau 03 liệu trình”… và quan trọng là việc “tham gia thử” rất dễ dàng với số vốn nhỏ, hoặc thậm chí miễn phí.

Sau đó người tiếp nhận các thông tin này sẽ bắt đầu có nhu cầu tìm hiểu và “tham gia thử”, và “người dẫn dắt” bắt đầu xuất hiện để màn kịch sang bước tiếp theo.

Ví dụ về những nội dung giới thiệu của My Aladdinz với “cơ hội kiếm hàng triệu đô năm 2020” (nguồn: VTV)

(2) Người dẫn dắt

Có rất nhiều danh hiệu của những nhân vật này, kể cả danh hiệu tự phong như: Coach, Leader, Dimond, Upline, Master trainer, Vua truyền lửa, Diễn giả… Đây là nhân vật không thể thiếu của “dự án” này, “người dẫn dắt” là những người có khả năng thuyết trình, dẫn dắt nội dung chuyên nghiệp.

Sau đó kết hợp với nhiều thủ thuật khác của người dẫn dắt: như mời người tham gia dự sự kiện tại những nơi rất sang trọng (nơi mà người tham gia chưa bao giờ tới để người tham gia bị bỡ ngỡ và mất tính chủ động), hay mời nạn nhân tham gia các hoạt động với nhiều trò chơi, hô hào tập thể …  “những diễn giả” này sẽ biến những người tò mò ở trên từ những người có tâm lý “đề phòng”, “dè dặt” chuyển sang trạng thái hưng phấn, nhiệt tình tham gia “dự án” và thậm chí sau này còn sẵn sàng chống lại những người ngăn cản mình.

Ví dụ về Người dẫn dắt của App MyAladdinz (nguồn VTV)

(3) Người bảo chứng giả (chim mồi)

Đây là “vai diễn” xuất hiện như một nhân chứng sống để thêm phần thuyết phục cho “vở kịch” mà “người dẫn dắt” làm đạo diễn. Người bảo chứng giả sẽ xuất hiện dưới dạng là một tấm gương “đầu tư” đi từ nghèo đói để trở thành người có thu nhập “khủng”, hay một người mẹ có người con thành đạt nhờ đầu tư vào dự án, một người bệnh đã khỏi bệnh nan y nhờ dùng sản phẩm… và kèm theo đó là những “minh chứng” thêm phần thuyết phục như: ảnh chụp sao kê tài khoản với số tiền lớn, những chiếc ôtô sang trọng (thực tế thì những tài sản này chỉ là đi mượn hoặc thuê), những tài liệu y khoa giả…

Ví dụ về “Chim mồi” của App MyAladdinz (nguồn VTV)

Một cô gái sinh trẻ thành công khi tham gia App MyAladdinz và mua ô tô

Một người mẹ có con tham gia và thành công với App MyAladdinz

Sự kết hợp tài tình giữa các nhân vật này sẽ phát tán FOMO (Fear Of Missing Out, một hội chứng tâm lý làm cho ai đó sợ bị bỏ rơi, bỏ lỡ một thứ gì đó) vào đám đông người tham gia làm họ thật sự sợ bị bỏ lỡ cơ hội “hiếm có” này.

Sau đó, cùng với các thủ thuật của người dẫn dắt, những nạn nhân sẽ bị cuốn theo tâm lý của đám đông đang chìm trong đám FOMO kia, và họ sẽ không thể tỉnh táo để quyết định dừng lại mà rất dễ bị các đối tượng này “chốt deal” ngay lúc đó. Đây có thể là mấu chốt của việc những nạn nhân bắt đầu bỏ tiền ra để “mua lấy cơ hội” này.

(4) Người tham gia – nạn nhân

Đây là “vai diễn” bị động nhưng lại có số lượng đông nhất trong màn kịch trên. Ban đầu chỉ là những người xem, người ngoài lề, họ bị những nội dung quảng cáo đầu tiên kích thích sự tò mò, họ bị chính người thân quen, người mình tin tưởng lôi kéo để nghe chia sẻ cơ hội “đầu tư làm giàu” từ những người dẫn dắt kia. Họ trải qua đầy đủ các giai đoạn từ những người “có tâm lý đề phòng”, rồi thử thành người tham gia và nhận được một ít tiền thưởng ban đầu để kích thích sự “tự tin” đi giới thiệu cho người khác về “dự án”, thậm chí sau này họ phản sẽ bác quyết liệt đối với những lời cảnh báo về “dự án”.

Người tham gia có thể là mọi thành phần, mọi đối tượng: người già, sinh viên, phụ nữ, nam giới, từ những người có sẵn tiền tiết kiệm, đến những người nghèo đi vay lãi để tham gia… Nhưng những người này đều có những điểm chung đó là “lòng tham” đã lớn hơn “sự sợ hãi”, họ quyết định bỏ số tiền rất lớn đầu tư vào một thứ mà chính họ chỉ hiểu “mù mờ”, tất cả để đổi lấy một “cơ hội phù phiếm” về sự “giàu có mà không cần phải làm gì”.

Đám đông người tham gia một sự kiện của MyAladdinz (nguồn VTV)

(5) Cái kết luôn được dự báo trước

Bằng cách này hay cách khác, thực chất của những màn kịch này là lấy tiền của người tham gia sau trả cho người trước, đến khi không có người nộp tiền tiếp theo thì hệ thống người tham gia sẽ bị vỡ. Và cái kết chắc chắn sẽ đến đó là phần lớn những người tham gia trên kia sẽ không thể thu hồi được “khoản đầu tư” ban đầu của mình: không hợp đồng, nếu có hợp đồng thì cũng chỉ tượng trưng không có nội dung gì rõ ràng, không có hóa đơn, chứng từ nhận tiền, nạp tiền vào “hệ thống” thì hệ thống bây giờ không hoạt động, tìm “tuyến trên”, người bảo trợ thì những người này cũng đi tìm những tuyến trên cao hơn để đòi tiền cho mình, hoặc chỉ động viên nạn nhân chấp nhận “đây là cuộc chơi”.

Và thậm chí những nạn nhân này cũng không khiếu nại, khiếu kiện tới các cơ quan chức năng vì họ không có bằng chứng gì liên quan đến các giao dịch nộp tiền. Một phần bản thân họ cũng đã đi dụ dỗ người khác tham gia nên có thể coi là người tiếp tay cho hành vi trái pháp luật.

[Bài số 1/8] – Bản chất hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp

[Bài số 2/8] – Các hình thức kinh doanh dễ bị nhầm là kinh doanh theo phương thức đa cấp theo quy định của Nghị định 40/2018/NĐ-CP

[Bài số 3/8] – Những điều kiện đối với hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp tại Việt Nam

[Bài số 4/8] – Kết quả công tác quản lý hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp tại Viêt Nam trong thời gian vừa qua

[Bài số 5/8] – Những biểu hiện của hoạt động bán hàng đa cấp bất chính

[Bài số 6/8] – Các hình thức bán hàng đa cấp biến tướng hiện nay

[Bài số 8/8] – Những điều cần lưu ý khi tham gia bán hàng đa cấp tại Việt Nam